W dniu 2 grudnia 2022 roku Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Gdańsku zorganizował na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego debatę pt. „Tykająca bomba ekologiczna na Bałtyku – Komisja Helsińska na ratunek?”, której gośćmi byli: dr Edyta Łońska – absolwentka oceanografii na Wydziale Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego. Od 20 lat zatrudniona w Akademii Marynarki Wojennej. Jest autorem wielu artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach wieloautorskich oraz opracowań w ramach projektów i grantów badawczych. Współorganizator i uczestnik licznych konferencji ogólnopolskich oraz międzynarodowych. Obecnie Kierownik Zakładu Bezpieczeństwa Państwa na Wydziale Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej. W kręgu jej zainteresowań naukowo-badawczych znajduje się problematyka z obszaru nauk o bezpieczeństwie, szczególnie zagrożenia ekologiczne Morza Bałtyckiego oraz bezpieczeństwo ekologiczne państwa. Była członek wielu zespołów badawczych oceniających zagrożenia wynikające z obecności zatopionej w morzu amunicji chemicznej i konwencjonalnej oraz badających procesy korozyjne zatopionej amunicji, prof. Piotr Mickiewicz – politolog i historyk dziejów najnowszych. Kierownik Zakładu Polityk Publicznych i Administracji w Instytucie Politologii UG. Absolwent Akademii Marynarki Wojennej i Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 1990–1997 oficer Grupy Okrętów Szkolnych, a następnie wykładowca akademicki. Obecnie zatrudniony w Instytucie Politologii UG, w przeszłości pracownik Wydziału Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej oraz Dyrektor Instytutu Bezpieczeństwa i Spraw Międzynarodowych w Dolnośląskiej Szkole Wyższej. Redaktor naczelny „Rocznika Bezpieczeństwa Międzynarodowego”. Były wiceprezes ds. naukowych Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego. Jego główne zainteresowania badawcze to problematyka wykorzystywania potencjału militarnego w polityce państw, polityczno-militarnego oddziaływania państw i aktorów niepaństwowych na akwenach morskich, zwłaszcza w odniesieniu do Morza Bałtyckiego oraz rosyjska polityka energetyczna postrzegana jako instrument ekspansji polityczno-gospodarczej. W ostatnim okresie autor w współautor monografii: „Rosyjska myśl strategiczna i potencjał militarny w XXI wieku”, „Rosyjska wizja mocarstwa energetycznego w XXI wieku”, „Morze Bałtyckie w polityce bezpieczeństwa Rosji”, „Geopolityczne znaczenie akwenów morskich”, dr hab. inż. Jacek Fabisiak – profesor Akademii Marynarki Wojennej. Absolwent Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. W roku 2007 uzyskał stopień naukowy doktora nauk chemicznych, a w 2019 stopień doktora habilitowanego nauk społecznych w zakresie nauki o bezpieczeństwa. Specjalizuje się w obszarze bezpieczeństwa ekologicznego, w szczególności środowiska morskiego. Główne jego zainteresowania badawcze ukierunkowane są na substancje toksyczne i niebezpieczne w środowisku morskim, w szczególności zatopioną broń chemiczną i konwencjonalną, skażenie promieniotwórcze i ochronę radiologiczną, ochronę przed skażeniami bojowymi środkami trującymi oraz broń masowego rażenia. W ramach działalności naukowej dotychczas uczestniczył w ponad 20 projektach badawczych i badawczo-rozwojowych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych, pełniąc w kilku funkcje kierownika, jest autorem lub współautorem ponad 50 artykułów naukowych, z których kilkanaście opublikowano w renomowanych czasopismach zagranicznych. Jest on także autorem lub współautorem kilku monografii naukowych, a także szeregu ekspertyz naukowych. Jest członkiem wielu grup roboczych i eksperckich krajowych i międzynarodowych, głównie rozwiązujących problemy zagrożeń środowiska morskiego oraz prof. Marek Grzybowski – profesor Akademii Morskiej w Gdyni, prezes zarządu www.bssc.pl, przewodniczący Zarządu PTN, Dyrektor Obserwatorium Regionu Morza Bałtyckiego, członek ATHENS INSTITUTE FOR EDUCATION AND RESEARCH. Organizator około 190 konferencji, seminariów oraz paneli dyskusyjnych, w tym warsztatów w ramach European Maritime Day. Promotor 2 rozpraw doktorskich. Recenzent 2 rozpraw doktorskich i jednego przewodu habilitacyjnego. Promotor około 600 prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich. Autor i redaktor 14 publikacji zwartych, ponad 110 publikacji naukowych, około 20 raportów i opracowań związanych z ekonomią i zarządzaniem w gospodarce morskiej.
Wydarzenie odbyło się w formie stacjonarnej na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, a poprowadził je koordynator Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Gdańsku Andrzej Skiba.
Podczas dyskusji poruszono szereg kwestii związanych z bezpieczeństwem i środowiskiem Morza Bałtyckiego oraz działalnością Komisji Helsińskiej. Spotkanie rozpoczęto przedstawieniem gości oraz przywitaniem słuchaczy.
Profesor Marek Grzybowski rozpoczął dyskusję podkreślając, że duży wpływ na ekosystem Morza Bałtyckiego mają organizmy żywe, które coraz lepiej odnajdują się w akwenie ze względu na zmiany klimatyczne:
Jeśli mówimy o zakłóceniach w ekosystemie Bałtyku – powodują je m. in. żywe organizmy, które przypływają w wodach balastowych. Poprzez ocieplenie te organizmy coraz lepiej czują się w Morzu Bałtyckim.
Doktor Edyta Łońska opowiadała o nowych zagrożeniach na Bałtyku:
Raporty Komisji Helsińskiej potwierdzają, że część zanieczyszczeń w Bałtyku ulega zmniejszeniu, ale są nowe poważne zagrożenia, np. farmaceutyki.
Profesor Jacek Fabisiak podkreślał, jak dużym zagrożeniem są wraki i broń znajdująca się na dnie Morza Bałtyckiego:
Większość wraków na Morzu Bałtyckim znajduje się w pobliżu portów, najwięcej oczywiście w rejonie Zatoki Gdańskiej. Problem jest większy, aniżeli podaje to Komisja Helsińska. Wraków na Bałtyku jest o wiele więcej niż podają oficjalne dane. Zawierają one wiele niebezpiecznych substancji, m. in. związki ropopochodne, mazuty. Problem z bronią chemiczną zalegającą na Bałtyku został wyciągnięty w latach 80. Coraz częściej na plaży i w sieciach rybackich zaczęto odnajdywać substancje niebezpieczne dla ludzi. Tych substancji jest około 15 tysięcy ton.
Profesor Piotr Mickiewicz opowiedział o innym zagrożeniu znajdującym się w akwenie:
Jednym z zagrożeń na Bałtyku jest arsen. Przez to mamy ryzyko upadku branż takich jak rybołówstwo i przetwórstwo rybne, z których żyją ludzie zamieszkujący cały pas wybrzeża. Bałtyk postrzegany jest jako najbardziej zatłoczony akwen morski na świecie i jest zdominowany przez żeglugę. Każda katastrofa ekologiczna na Bałtyku będzie miała wpływ i stanowiła zagrożenie dla polskich wód. Duża ilość jednostek masowych powoduje, że dla nas dużym zagrożeniem jest wyciek paliw. W tej chwili mamy do czynienia z aktami sabotażu na Bałtyku, na które organizacje międzynarodowe nie są przygotowane pod względem reakcji.
Doktor Edyta Łońska zwróciła uwagę na hałas, który również ma negatywny wpływ na Bałtyk:
Nowe zagrożenie dla ekosystemu to hałas, który pojawia się na Bałtyku. Ruch fal, cząsteczek, silniki statków powodują rozprzestrzenianie się hałasu w wodzie, który jest pięciokrotnie szybszy niż hałas w powietrzu.
Profesor Marek Grzybowski oraz prof. Jacek Fabisiak mówili o konsekwencjach każdej nowej inwestycji wokół Morza Bałtyckiego. Marek Grzybowski:
Każda nowa instalacja, np. na Morzu Bałtyckim, powoduje zakłócenia w ekosystemie, środowisku i musimy o tym myśleć przyszłościowo. My dzięki działalności Komisji Helsińskiej jesteśmy mocno zaawansowani w badaniach zanieczyszczeń środowiska Morza Bałtyckiego, natomiast nie zapominajmy, że te problemy dotyczą wszystkich mórz na świecie.
Profesor Jacek Fabisiak:
Każda inwestycja na Bałtyku pociąga za sobą negatywne skutki dla środowiska. Możemy jedynie w jakiś sposób te środki załagodzić i zdekompensować. Broń konwencjonalna jest niejako bronią chemiczną i jej zawartość jest szkodliwa. Zatopiona broń jest wypełniona chemią, np. zawarty w niej trotyl pod wpływem wody ulega rozkładowi i jest wchłaniany przez organizmy żywe. Na nasze szczęście broń konwencjonalną w Bałtyku zatapiano w najgłębszych miejscach, co nie oznacza, że nam nie zagraża, ale mamy możliwości, aby te miejsca monitorować. Broń konwencjonalna to kolejne zagrożenie na Morzu Bałtyckim. Skala broni zalegającej w akwenie jest bardzo duża. Oczyszczanie Bałtyku z broni ma miejsce, aczkolwiek jest bardzo czasochłonne i mozolne. Mamy technologię do tego, aby oczyszczać Bałtyk z zalegającej broni, ale jest to drogie, czasochłonne i niebezpieczne.
Na koniec spotkania podziękowano ekspertom oraz słuchaczom, którzy dołączyli się do debaty i zadawali pytania. Organizatorami oraz partnerami wydarzenia był Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Gdańsku oraz Fundacja dla Gdańska i Pomorza.
